Beschrijving

De Molenbeek is een waterloop van 2de categorie die ontspringt ten zuiden van het militair domein (Bulka) aan de Vremdesesteenweg te Boechout.

Het gebied tussen Vremdesesteenweg, Hellestraat en Sneppenbosweg is het kwelgebied of dalhoofd van deze beek.  Ze loopt van west naar oost grotendeels tussen Broechemsesteenweg en Bloemenhof in Vremde, verder in Broechem slingert ze door de uitgestrekte open ruimte tussen Van de Nestlaan en Oostmalsesteenweg, waar ze die andere sterk vervuilde Molenbeek ontmoet.

Deze ontspringt in het natuurgebied van Natuurpunt; Nierlenders te Broechem. Samen vormen ze de Beggelbeek die in Emblem na een duik onder het Netekanaal uitmondt in de Kleine Nete, vlakbij dat andere prachtige natuurgebied van Natuurpunt: de Steenbeemden.

Geschiedenis

Landschappelijke waarde

De ganse vallei van bron tot monding is nog redelijk ongeschonden, open landschap. Op het gewestplan was ze lange tijd ingekleurd als landschappelijk waardevol agrarisch gebied met slechts een kleine 2ha natuurgebied.  Op ons voorstel, en met de steun van Afdeling Natuur van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, werd het gewestplan in 1999 gewijzigd.
Zo werd 18ha natuurgebied en 40 ha ecologisch waardevol landbouwgebied gecreëerd. Dit biedt een merkelijk betere bescherming voor de natuurwaarden en geeft kansen om de Molenbeekvallei op middenlange termijn uit te bouwen tot een natuurgebied met regionale uitstraling. Onze ligging vlakbij de Antwerpse agglomeratie is een troef om veel mensen te betrekken bij het behoud van de natuur in hun omgeving.
"Natuur voor iedereen" is immers ook de betrachting van onze plaatselijke afdeling.

De landbouw is in deze vallei hoofdzakelijk kleinschalig gebleven -weiden en hooilanden voor niet-intensieve veeteelt en enkele akkers.  Al kwam er langzaam meer bedreiging van de open ruimte -en de natuur- door de toenemende serrebouw en later de akkers met monocultuur van maïs.

Er zijn verspreide loofbossen met relicten van de weelderige voorjaarsflora die hier ooit moet geweest zijn.  Verschillende kleine amfibieënpoelen met naast bruine kikker ook alpenwatersalamander en kleine watersalamander.  De kwaliteit van het beekwater en slib zijn redelijk goed en zullen uitstekend worden nadat eind 1999 riolering zal aangelegd zijn aan de Broechemsesteenweg wat het laatste grote lozingspunt zal opheffen.  Er komen nog verscheidene vissoorten in de beek voor.  De aansluiting van dit gebied met het natuurgebied van de Kleine Netevallei is essentieel en betekent een verrijking.
Het gebied is als prioritair vooropgesteld in het goedgekeurde Gemeentelijk Natuurontwikkelingsplan van Boechout-Vremde. Dus er is zeker ook interesse vanuit het beleid om in dit gebied te investeren naar natuurontwikkeling toe.

Ecologische waarde

Uit oude kaarten blijkt dat de Molenbeekvallei door de eeuwen heen steeds een vochtige tot moerassige beekvallei geweest is door de slechte drainagetoestand van de ondergrond. Intensieve landbouw is in de komgronden dan ook niet mogelijk.  Op de oude kaarten zien we naast moeras ook vochtige hooilanden en beekbegeleidende bossen.  Relicten van de voorjaarsflora zijn tot op heden nog aanwezig.  Het zijn net deze gronden die zouden moeten bewaard worden.  Natte beekvalleien met zo'n hoge ecologische waarde en van bron tot monding ongeschonden zijn een zeldzaamheid in Vlaanderen.
Door de grote ecologische waarde van de vallei heeft onze afdeling er een aankoopproject van gemaakt.

Er bestaan lange wetenschappelijke inventarisatielijsten, zowel van dieren als planten.  Daaruit blijkt de belangrijke natuurwaarde. Enkele voorbeelden zullen meer tot de verbeelding spreken: in de beekbegeleidende oude bossen en de houtkanten vinden we een rijke voorjaarsflora: Bosanemoon, Slanke Sleutelbloem, Muskuskruid, Gevlekte Aronskelk, Sneeuwklokje, Adderwortel, Gele dovenetel, Pijptorkruid, Grote Boterbloem en Gewone Wolfsmelk vinden we in de oeverstroken aan de beek.

Ook heel wat mossen vinden we hier terug. Broedvogels in het gebied zijn onder andere Torenvalk, Sperwer, Wielewaal, Groene Specht, Gekraagde Roodstaart, Roodborsttapuit, Ransuil, Kievit, Scholekster.Blauwe kiekendief werd verscheidene malen opgemerkt.

En wie weet binnenkort de ooievaar....sinds 1998 staat er immers een ooievaarsplatform in het kader van de actie in het kader van het Ooievaarsproject in samenwerking met dierenpark Plankendael.

Aankopen is beschermen

Onze afdeling koopt dan ook de meest waardevolle percelen aan, om ze veilig te stellen voor het nageslacht en om de natuur er in zijn volle glorie te herstellen.
We hebben nu meer dan 14 ha. in eigendom in verspreide percelen en breiden deze oppervlakte langzaam uit. De subsidies van gemeente en Vlaams gewest volstaan niet om dit ambitieuze project waar te maken. Om een groter aaneengesloten gebied hiervan te maken, is onze afdeling hard in de weer om via fondsenwerving en sponsors de nodige middelen bij elkaar te sprokkelen.

Een groot aaneengesloten gebied biedt ons de mogelijkheid geven om ons reservaat uit te bouwen met meer ecologische waarden -zeldzame broedvogels- en een grotere educatieve uitstraling
aan kunnen geven.
De gemeente Boechout-Vremde heeft in het brongebied van de Molenbeek een interessant perceel aangekocht van een kleine 2ha dat beheerd wordt als natuurgebied.  In het kader van de boomplantactie werd in samenwerking met de milieuraad in 2002 een streekeigen houtkant aangeplant langs de Sneppenbosweg.
Zo komen we aan een totaal van 16 ha definitief beschermde natuur in deze beekvallei in Boechout-Vremde. Tel hier de 7 ha van de Nierlenders in Broechem bij en je komt aan een natuurreservaat van 23 ha. Dat kan al tellen!
In totaal 10ha van deze percelen zijn nu officieel erkend door het Vlaams gewest als natuurreservaat.

Beheers- en inrichtingswerken

Naast de jaarlijkse beheerswerken van maaien en afhooien, waarvoor we trouwens meer en meer beroep doen op landbouwers die dit op ecologisch verantwoorde manier doen, zijn er de laatste jaren grote inrichtingswerken gebeurd om de natuur meer kans te geven.
Zo werden er in totaal al 4 amfibienpoelen gegraven en 2 oude in ere hersteld.  Op verscheidene plaatsen werden ecologische oeveraanpassingen gedaan om de beek de kans te geven terug 'natuurlijk' te stromen. Er werden honderden meters streekeigen houtkant aangeplant.  Drie populierenaanplanten werden of worden langzaam omgevormd tot een streekeigen beekbegeleidend bos.

In 1999 en 2001 werden grondwerken uitgevoerd op onze percelen in het kwelgebied van de Molenbeekvallei.  Op dit terrein groeven we een grote amfibienpoel en een moeraszone werd aangelegd tussen de Molenbeek en de door ons als een wandeldijk terug aangelegde Kleine Schransweg (oude kerkweg). Vorig jaar stuwden we het water van de Molenbeek ook op met een visvriendelijke stuw.
De resultaten van deze ingrepen zijn opmerkelijk.  Op 1 jaar tijd evolueerde de flora van de moeraszone naar een bijzonder rijke variatie.  Onze inventariseerders ontdekten niet minder dan 100 plantensoorten op deze percelen. De opmerkelijkste is toch wel Grote Boterbloem, een typische moerasplant die tot nu toe nog niet was waargenomen in de Molenbeekvallei.

Maar vooral voor de vogels is dit afgegraven moerasgebied een aantrekkingspool. Scholekster en Kievit broeden hier. Witgatje en Oeverloper foerageren hier gans het seizoen. Andere opmerkelijke waarnemingen dit jaar zijn: Groenpootruiter, Tureluur, Wulp, Bergeend, Kleine Plevier, Watersnip, Bokje.
Boven het aangrenzend verruigd perceel (onze laatste aanwinst!) zien we geregeld Bruine Kiekendief, Ransuil (met jongen!) en Kerkuil jagen.

Iets verder stroomafwaarts werd in 2002 over een lengte van 150m het traject van de Molenbeek verlegd.  Dit is meteen het meest ambitieuze inrichtingsproject van onze natuurgebieden in de Molenbeekvallei. Ter hoogte van een van onze hooilanden had de Molenbeek historisch een zeer onnatuurlijk verloop gekregen als een afwateringsgracht rondom het rechthoekig perceel.
De beek lag ook niet op het laagste punt van de beekvallei. Om deze onnatuurlijke beekloop ecologisch te corrigeren vroegen we in 2000 een vergunning om de beek licht meanderend en op het laagste deel van de vallei te herpositioneren op ons perceel natuurgebied. We kregen hiervoor - na 2 jaar (on)geduldig wachten overigens- een natuurvergunning van Afd. Natuur van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, een machtiging van de Provinciale dienst Waterbeleid en een Stedenbouwkundige vergunning van de gemeente Boechout.
Er werd dus een nieuw beektracé gecreëerd op het laagste punt van de vallei, licht meanderend aangelegd met zachte en steile oevers en met een grote poel, die o.a. zal dienen als paaiplaats voor vissen.

Tussen het nieuwe tracé en een bestaande houtkant wordt een moeraszone aangelegd.

Op het oude tracé wordt de beekbodem lichtjes opgehoogd en deze blijft bestaan als afwateringsgracht. De oevers worden afgeschuind om een variatie in plantengroei -van nat naar droog- te bekomen.
Stroomafwaarts op het nieuwe traject wordt een visvriendelijke stuw aangelegd met 10 ton maaskeien om ook in droge periodes water te houden in de bovenloop van de Molenbeek en vismigratie (o.a. stekelbaars) mogelijk te maken.

Werking en educatieve uitstraling

Sinds 1994 zijn er jaarlijks de Open Natuur.dagen met telkens honderden geïnteresseerden. De laatste jaren koppelden we dit aan een boeiende tentoonstelling van vissen en amfibieën. Per jaar zijn er ook verscheidene geleide wandelingen voor het publiek en voor groepen of verenigingen.
We betrekken ook jeugdverenigingen -scouts, JNM- bij de beheerswerken. Hooien en maaien, manueel grachten ruimen, knotten, oevers aanpassen...gebeuren door deze mensen zeer enthousiast onder onze begeleiding.  Ook tijdens de Roefel en het recent opgestarte Milieu Ontmoetingsprogramma (MOP) laten we de kinderen meewerken op ons hooiland en laten we ze kennismaken met de natuur.  Intens plezier, hilarische en leuke taferelen, en enorme voldoening na het gepresteerde werk zijn het gevolg.  Zo krijgen we een breder draagvlak voor natuurbehoud in de enig mooie Molenbeekvallei.

Situering

Contactpersonen

Search: 

102050

Contactpersonen
Marc Broeckx Ondervoorzitter, Secretaris Molenbeekvallei, redactielid De Rietvink Vremde P.R. De Vosstraat 38 2640 Mortsel 03/354.04.62
Marcel Van Waerebeke Ereconservator Molenbeekvallei Grauwe Steenstraat 7 bus 1 3582 Koersel 011 42 22 51 0479 79 93 66
Fred Vanhaverbeke Penningmeester, conservator Molenbeekvallei, (tijdelijk) voorzitter Land van Reyen Ergo De Waellaan 54 2100 Deurne 03/321.66.15
Luc Sels Co-conservator Molenbeekvallei Millegemweg 6 2531 Vremde 03/455.29.16